سندرم پیش از قاعدگی یا PMS
سندرم پیش از قاعدگی یا PMS که مخفف Premenstrual syndrome می باشد یکی از شایع ترین مشکلات سلامتی زنان در سنین باروری بوده و حدود 80 تا 90 درصد زنان حداقل یکی از علائم PMS را تجربه می کنند1,2. PMS یک اختلال منفرد نیست، بلکه گروهی از اختلالات و علائم مرتبط با قاعدگی است 3. این سندرم شامل علائم خلقی، رفتاری و فیزیکی است که در مرحله لوتئال چرخه قاعدگی رخ میدهد و در عرض چند روز پس از شروع قاعدگی ناپدید می شوند4. با این حال، ماهیت و وسعت شکایات تا حد زیادی متفاوت است و به همه چرخهها مربوط نمی شود 5. علائم اغلب خفیف هستند، اما در حدود 2.5٪ تا 3٪ از زنان، این سندرم به اندازهای شدید است که بر فعالیتها و ارتباطات اجتماعی آنها تأثیر می گذارد. این اختلال به عنوان اختلال نارسایی پیش از قاعدگی (PMDD = Premenstrual dysphoric disorder) شناخته میشود 2.
علت ابتلا به اختلال PMS
علت سندروم پیش از قاعدگی یا PMS به طور دقیق هنوز مشخص نیست. در برخی مطالعات بیان شده است که زنان مبتلا به PMS نسبت به تغییرات طبیعی سطح هورمونی که در طول چرخه قاعدگی رخ می دهد، حساس هستند4. همچنین در مطالعاتی دیگر به اختلالات هورمونی، اختلال عملکرد آلدوسترون و احتباس آب و سدیم، عدم تعادل محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال و ترشح ناکافی هورمونهای آدرنال، اختلال در ترشح انتقال دهندههای عصبی، کمبود الکترولیتها و عوامل ژنتیکی در بروز PMS اشاره شده است5. در بین عوامل یاد شده، اختلال در انتقال دهندههای عصبی نقش مهمی در علائم پیش از قاعدگی دارند. یکی از شناختهشدهترین انتقال دهندههای عصبی، سروتونین میباشد که تاثیر آن در تنظیم خلق و خو و پرخاشگری و نقش احتمالی آن در تعدیل رفتار مبتنی بر استروئید جنسی، نشان میدهد که اختلال در سطح این هورمون میتواند در پاتوفیزیولوژی PMS نقش داشته باشد6.
علائم PMS
علائم سندروم پیش از قاعدگی (PMS) میتواند از خفیف تا متوسط و شدید متغیر باشد و در زندگی شخصی و شغلی روزانه اختلال ایجاد کند. این علائم به صورت فیزیکی، روانی و رفتاری دسته بندی میشوند5. علائم فیزیکی مانند بدن درد، سردرد، کمردرد، تغییر در اشتها، افزایش وزن، درد شکم، نفخ، حالت تهوع، تورم و حساسیت در سینه ها و احساس ادم در این دوران بروز پیدا میکنند. علائم روانی و رفتاری شامل خستگی، بی قراری، اضطراب، تحریک پذیری، نوسانات خلقی، افسردگی، کاهش تمرکز، پرخوابی یا بیخوابی میباشند2,5.
تشخیص PMS
تشخیص سندروم پیش از قاعدگی (PMS) به دلیل عدم وجود علائم صریح در معاینه فیزیکی و عدم انجام تستهای تشخیصی چالش برانگیز است. به زنان مبتلا به PMS پیشنهاد میشود بدون استفاده از درمان، علائم خود را با جزئیات حداقل برای 2 ماه متوالی ثبت کنند. ثبت علائم بعد از شروع به درمان هم باید ادامه یابد تا امکان مشاهده تغییرات حاصل از درمان هم وجود داشته باشد. پزشکان بر اساس زمان بروز علائم، که معمولاً در هر زمانی قبل از قاعدگی شروع میشوند و همچنین تغییر چرخه ای علائم و ناپدید شدن آنها 1 یا 2 روز پس از شروع قاعدگی، وجود این سندرم را تشخیص میدهند. معیارهای کالج آمریکایی زنان و زایمان برای تشخیص PMS نشان می دهد که علائم PMS در عرض 4 روز پس از شروع چرخه قاعدگی کاهش مییابد و حداقل تا روز سیزدهم چرخه قاعدگی عود نمیکند2,5.
درمان علائم PMS
با توجه به اینکه علت سندروم پیش از قاعدگی (PMS) ناشناخته است، هدف از درمان تسکین علائم است. درمان با توجه به نوع و شدت علائم بیمار باید فردی باشد. روش های درمانی غیردارویی و دارویی برای کاهش این علائم استفاده میشود. در درمانهای غیردارویی روشهای مختلفی که برای درمان علائم خفیف استفاده میشوند عبارتند از: اصلاح سبک زندگی، درمان شناختی رفتاری و حمایت اجتماعی، استراحت کافی، حمامهای آب گرم و مصرف مکمل. اصلاح سبک زندگی شامل ورزش منظم، تغذیه مناسب، اجتناب از رویدادهای استرس زا، و حفظ عادات خواب سالم، به ویژه در دوره قبل از قاعدگی مهم است. همچنین افزایش مصرف کربوهیدرات های پیچیده نیز با افزایش در سطح تریپتوفان که یک پیشساز سروتونین محسوب می شود در بهبود علائم PMS موثر میباشد. درمان شناختی-رفتاری (CBT) رویکردی است که بر اصلاح افکار، رفتارها و احساسات مخرب نابسامان تاکید دارد. CBT به شناخت این رفتارها و به توسعه استراتژی های مقابله ای برای بهبود عملکرد روزانه کمک میکند و یک رویکرد غیردارویی برای مدیریت PMS میباشد2,5.
در درمانهای دارویی، داروهای موثر در بهبود علائم PMS شامل NSAID ها، SSRI ها، قرصهای ضد بارداری، داروهای ضد اضطراب، آگونیستهای هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) و اسپیرونولاکتون میشوند. به دلیل اینکه تحقیقات زیادی مکانیسمهای سروتونرژیک را در پاتوفیزیولوژی PMS دخیل میدانند، در بسیاری از موارد، مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) به عنوان خط اول بهبود علائم PMS (به ویژه در PMDD) استفاده میشوند و میتوانند علائم خلقی، روانی و جسمی را بهبود ببخشند. فلوکستین، سرترالین و سیتالوپرام ازجمله پرمصرفترین SSRIها در بهبود PMS میباشند. از عوارض جانبی مصرف این داروها میتوان به سردرد، تهوع، استفراغ، بیخوابی، خستگی یا بیحالی، کاهش تمرکز، سرگیجه، اختلال عملکرد جنسی و کاهش میل جنسی اشاره کرد که در این بین عوارض جانبی جنسی باعث نارضایتی بعضی از بیماران و در نتیجه قطع مصرف این داروها شده است2,5.
با توجه به عوارض مصرف داروهای شیمیایی، مطالعات و پیشرفتهایی در حوزه استفاده از مکملها و داروهایی با مواد موثره طبیعی برای مشکلات قاعدگی زنان در سطح جهانی صورت گرفته است. نتیجه این مطالعات نشان داده است که داروهایی با مواد موثره طبیعی به علت عوارض جانبی کمتر و ایمن بودن میتوانند جایگزین مناسبی برای داروهای شیمیایی باشند7.
از جمله محصولاتی که برای سندروم پیش از قاعدگی یا PMS در بازار دارویی ایران تولید و عرضه میشود کپسول سافرومنتال میباشد. این کپسول فرموله شده توسط متخصصان شرکت دارویی زردبند، حاوی مواد موثره گیاه دارویی Crocus Sativus L. میباشد که در تنظیم هورمونهای مرتبط با خلق و خو نقش دارد. کروسين و سافرانال، به عنوان مهمترين مواد موثره موجود در کپسول سافرومنتال، با به تعادل رساندن ميزان سروتونين و دوپامين، نقش چشمگير خود در کنترل و بهبود علائم PMS از جمله افسردگی و عوارض ناشی از آن را اعمال میکنند. همچنین این مواد موثره علاوه بر کنترل و بهبود افسردگی، با تنظيم ميزان دوپامين، تاثير چشمگيری در مهار پرخوری عصبی داشته، و اين ويژگی در کنار اثر کروسين بر تنظيم متابوليسم و دفع چربی، اين محصول را به يک مکمل ايدهآل برای جلوگیری از افزایش وزن در دوران PMS تبديل کرده است. یکی از مکانیسمهای احتمالی اين اثربخشی، ممانعت کروسین از فعالیت لیپاز پانکراس و در نتیجه کاهش جذب چربیها و افزایش دفع آنهاست. از طرفی هورمون Leptin که به آن هورمون سیری هم میگویند، با مهار اشتها، به تعادل و همایستایی انرژی در بدن کمک میکند. کروسین میتواند با تنظیم سطح لپتین و مصرف انرژی ذخیره شده در بافت چربی باعث کاهش وزن و افزایش سطح انرژی شود. باتوجه به ارتباط تنگاتنگ افسردگی و متابوليسم با ميزان انرژی فردی، موجب شده است کپسول سافرومنتال، با توجه به مکانيزم اثر چندگانهاش، به عنوان محصولی اثربخش برای تقويت انرژی فردی نیز شناخته شود8-11.
گردآورنده: فاطمه تابش – دکتر داروساز
جهت مشاهده اطلاعات بیشتر از محصول فیتومد سافرومنتال اینجا کلیک کنید.
جهت خرید آنلاین سافت ژل سافرومنتال اینجا کلیک کنید.
کپسول سافرومنتال را به صورت حضوری می توانید از داروخانه های معتبر خریداری کنید.
References:
- Freeman EW. Therapeutic management of premenstrual syndrome. Expert opinion on pharmacotherapy. 2010;11(17):2879-89.
- Gudipally PR, Sharma GK. Premenstrual syndrome. 2020.
- Akram M, Akhtar N, Asif H, Shah PA, Saeed T, Mahmood A, et al. Treatment of premenstrual syndrome. Journal of medicinal plants research. 2011;26:6122-7.
- Ryu A, Kim T-H. Premenstrual syndrome: A mini review. Maturitas. 2015;82(4):436-40.
- Milewicz A, Jedrzejuk D. Premenstrual syndrome: from etiology to treatment. Maturitas. 2006;55:S47-S54.
- Yonkers KA, O’Brien PS, Eriksson E. Premenstrual syndrome. The Lancet. 2008;371(9619):1200-10.
- Jiao M, Liu X, Ren Y, Wang Y, Cheng L, Liang Y, et al. Comparison of herbal medicines used for women’s menstruation diseases in different areas of the world. Frontiers in Pharmacology. 2022;12:751207.
- Siddiqui MJ, Saleh MS, Basharuddin SNB, Zamri SHB, bin Mohd Najib MH, bin Che Ibrahim MZ, et al. Saffron (Crocus sativus L.): As an antidepressant. Journal of pharmacy & bioallied sciences. 2018;10(4):173.
- Ramli FN, Abu Bakar Sajak A, Abas F, Mat Daud ZA, Azlan A. Effect of saffron extract and crocin in serum metabolites of induced obesity rats. BioMed Research International. 2020;2020:1-15.
- Mashmoul M, Azlan A, Mohtarrudin N, Yusof BNM, Khaza’ai H. Saffron Extract and Crocin Reduced Biomarkers Associated with Obesity in Rats Fed a High-Fat Diet. Malaysian Journal of Nutrition. 2017;23(1).
- Kianbakht S, Hashem Dabaghian F. Anti-obesity and anorectic effects of saffron and its constituent crocin in obese Wistar rat. Journal of Medicinal Plants. 2015;14(53):25-33.